Η ζωή και το έργο του Dikembe Mutombo
AP Photo/Gary Stewart
Ο Dikembe Mutombo Mpolondo Mukamba Jean-Jacques Wamutombo, όπως ήταν το πλήρες όνομά του γεννήθηκε στις 25 Ιουνίου 1966 στην Κινσάσα του Κονγκό. Η πρωτεύουσα θα άλλαζε όνομα πέντε ημέρες αργότερα καθώς το αποικιακό Λεοπολντβίλ, στο οποίο ήρθε στον κόσμο ο μικρός Dikembe, θύμιζε βεβαίως την κατάκτηση της χώρας από τους Βέλγους. Ήταν ένα από τα 10 παιδιά του Samuel και της Biamba Marie Mutombo. Ο πατέρας του ήταν διευθυντής σχολείου και έδωσε μεγάλη έμφαση στην μόρφωση των παιδιών του.
Η πρώτη δημοκρατία του Κονγκό έδωσε έναυσμα για πολιτισμική ανάπτυξη στην περιοχή, ενώ και τα σπορ άρχισαν να παίρνουν τα πάνω τους για κάποια χρόνια. Ο Mutumbo πέρασε από αρκετά αθλήματα και στα 16 του, έχοντας αρχίσει πια να ψηλώνει επικίνδυνα και λόγω της επιμονής του πατέρα και των αδερφών του, αφοσιώθηκε στο μπάσκετ. Ταυτόχρονα μιλούσε αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά και πορτογαλικά, καθώς και πέντε γλώσσες της κεντρικής Αφρικής.
Στα 21 του ταξίδεψε για τις ΗΠΑ καθώς όνειρό του ήταν να γίνει γιατρός και μέσω του προγράμματος USAID έγινε δεκτός με υποτροφία στο Πανεπιστήμιο Georgetown. Ο θρυλικός προπονητής John Thompson τον εντόπισε και τον συμπεριέλαβε στην ομάδα μπάσκετ. Εκεί βρήκε ως συμπαίκτη τον Alonzo Mourning και μαζί σκόρπισαν τον τρόμο στα κολεγιακά τους χρόνια. Ήταν οι καλύτεροι αμυντικοί του πρωταθλήματος και μετά από τρία χρόνια ο Mutombo θα έκανε το επόμενο βήμα.
Το καλοκαίρι του 1991 οι Ντένβερ Νάγκετς τον επιλέγουν στο Νο.4 του Draft προκειμένου να ενισχύσουν την θλιβερή αμυντική τους λειτουργία. Ο Mutombo έκανε ντεμπούτο στο NBA σε ηλικία 25 ετών και ήταν κάτι παραπάνω από έτοιμος. Την πρώτη του κιόλας σεζόν έγινε All Star καθώς μετρούσε 16.6 πόντους, 12.3 ριμπάουντ και σχεδόν 3 τάπες ανά αγώνα.
Την ίδια περίοδο κέρδισε την πρώτη του μεγάλη χορηγία από την Adidas και στις διαφημίσεις εμφανιζόταν να ρίχνει τάπες και να κάνει μια χαρακτηριστική χειρονομία, στην οποία φαινόταν να αρνείται στους αντιπάλους του, να βάλουν καλάθι. Για την χειρονομία αυτή είχε μιλήσει μέχρι και στον David Letterman.
Το να σκοράρεις εκείνη την εποχή μπροστά στον Mutombo άρχισε να γίνεται πραγματικό challenge και ο Michael Jordan λάτρευε από την αρχή να τον πειράζει. Τον καλωσόρισε λοιπόν στο NBA αφιερώνοντάς του μια βολή με κλειστά τα μάτια, η οποία παίζει μέχρι σήμερα. “Hey, Mutombo! This one is for you baby” του φώναξε και ευστόχησε με κλειστά τα μάτια.
Την επόμενη σεζόν ο Mutombo εδραιώθηκε ως ένας από τους καλύτερους αμυντικούς του πρωταθλήματος και οι Νάγκετς πέρασαν στα Playoffs. Ο Mutombo είχε όλη τη χρονιά περισσότερες από 4 τάπες ανά αγώνα και ήταν καθοριστικός στα Playoffs και στον αποκλεισμό των Seattle SuperSonics. Στη σειρά εκείνη των 5 αγώνων μέτρησε συνολικά 31 τάπες, αριθμό ρεκόρ για best of 5.
Το 1994-95 ο θηριώδης σέντερ σημείωσε 4.5 μπλοκ ανά αγώνα και αναδείχθηκε για πρώτη φορά καλύτερος αμυντικός του NBA. Την επόμενη σεζόν το συμβόλαιό του έληξε και ζήτησε 10ετή ανανέωση από τους Νάγκετς, αλλά αυτή δεν ήρθε ποτέ. Ο Bernie Bickerstaff, GM της ομάδας τότε, θα παραδεχθεί αργότερα ότι αυτό ήταν το μεγαλύτερο λάθος της καριέρας του. Τελικά ο Mutombo θα βρεθεί στην Ατλάντα, όπου υπέγραψε για 5 χρόνια, συμβόλαιο 55 εκατομμυρίων.
Μαζί με τον Steve Smith, οδήγησαν την ομάδα σε θριαμβευτικές χρονιές και ο Mutombo κέρδισε άλλες δύο χρονιές το βραβείο του καλύτερου αμυντικού της λίγκας. Θα ήταν ο πρώτος NBAer που φτάνει στις 3 κατακτήσεις του βραβείου.
Την ίδια περίοδο, το 1997, η οικογένειά του παρέμενε στο Κονγκό, καθώς ο πατέρας του δούλευε για την κυβέρνηση, βοηθώντας στην ανάπτυξη του εκπαιδευτικού προγράμματος της χώρας. Εκεί, η κατάσταση δεν ήταν τόσο ειδυλλιακή, όσο στα πρώτα δημοκρατικά χρόνια. Εμφύλιες διαμάχες ήταν για χρόνια καθημερινότητα και όταν ο πατέρας του προσπάθησε να μεταφέρει την άρρωστη σύζυγό του στο νοσοκομείο, δεν τα κατάφερε λόγω της απαγόρευσης κυκλοφορίας. Τελικά, η Biamba Marie Mutombo πέθανε στο σπίτι της. Εκείνος ο θάνατος άλλαξε τη ζωή του Dikembe για πάντα.
«Ο πόλεμος δεν είναι μόνο η φρίκη αυτών που χάθηκαν από μια σφαίρα. Είναι αυτοί που πέθαναν από την ασιτία, αυτοί που προσβλήθηκαν από σοβαρές ασθένειες γιατί στην περιοχή τους δεν υπήρχε καθαρό νερό, αυτοί που θα μπορούσαν να σωθούν αν πήγαιναν έγκαιρα σε κάποιο νοσοκομείο, όπως η μάνα μου», λέει για να περιγράψει την θλίψη του.
Τον επόμενο κιόλας μήνα, ο Mutombo προσέφερε 29 εκατομμύρια δολάρια για την δημιουργία του δικού του ανθρωπιστικού ιδρύματος και πρώτος στόχος του ήταν η κατασκευή ενός υπερσύγχρονου νοσοκομείου στην Κινσάσα, το οποίο θα έπαιρνε το όνομα της μητέρας του.
Ο Mutombo, αν και δεν ανανέωσε το συμβόλαιο του με την Ατλάντα το 2001, δέθηκε με την πόλη. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν μικρότερα σε διάρκεια συμβόλαια με τους Σίξερς (2001-02), τους Νετς (2002-03) και τους Νικς (2003-04) και το 2004, σε ηλικία 38 ετών, βρέθηκε στους Ρόκετς. Ήταν έναν μόλις χρόνο μετά τον θάνατο του πατέρα του. Για εκείνη την περίοδο και για τον ρόλο που έπαιξε το NBA στην διαμόρφωσή του ως άνθρωπο, θα μιλούσε στο Andscape, 20 χρόνια αργότερα, λίγο πριν τον χτυπήσει ο καρκίνος.
Ο David Stern έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτό, καθώς τον βοήθησε μετά τον θάνατο του πατέρα του. Ο Mutombo είπε ότι η οικογένειά του ήθελε να κάνει κηδεία για τον πατέρα του στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, αλλά ήταν δύσκολο επειδή διεξαγόταν εμφύλιος πόλεμος. Δεν ήταν ασφαλές να παρευρεθεί σε μια τέτοια εκδήλωση εκείνη την εποχή. Ο Nbaer, ωστόσο, αποκάλυψε ότι ο Stern μπόρεσε να χρησιμοποιήσει τις βαθιές αφρικανικές και παγκόσμιες διασυνδέσεις του για να εξασφαλίσει κατάπαυση του πυρός για αρκετές ώρες, ώστε να μπορέσει να πραγματοποιηθεί η κηδεία και ο αδελφός του να πάρει ένα ιδιωτικό σκάφος για να παραστεί.
«Ήταν ένας πολύ έξυπνος άνθρωπος που ήθελε να κυβερνήσει την ήπειρο. Είμαι τόσο χαρούμενος που ο επίτροπός μας Adam Silver και ο αναπληρωτής επίτροπος Mark Tatum ακολουθούν πολύ καλά τα βήματα του Stern. Είναι προσηλωμένοι στην υπόσχεση που έδωσε ο David να δουν την ήπειρο να λάμπει».
Στο Χιούστον έπαιξε μέχρι τα 42 του, όταν και διέλυσε το γόνατό του. Συνολικά αναδείχθηκε 4 φορές καλύτερος αμυντικός του NBA (ρεκόρ που ισοφάρισε πρόσφατα ο Rudy Gobert και παλιότερα ο Ben Wallace), έγινε 8 φορές All-Star και είδε την φανέλα του με το νούμερο 55 να αποσύρεται τόσο από τους Νάγκετς, όσο και από τους Χοκς. Είναι μέχρι σήμερα δεύτερος μπλοκέρ στην ιστορία του NBA πίσω από τον Hakeem Olajuwon.
Το 1996, ο Mutombo κάλυψε τα έξοδα για το ταξίδι της εθνικής ομάδας μπάσκετ γυναικών του Κονγκό στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα και αγόρασε τις εμφανίσεις τους. Το 1997, ίδρυσε το Ίδρυμα Dikembe Mutombo, «αποστολή του οποίου είναι να βελτιώσει την υγεία, την εκπαίδευση και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων στο Κονγκό».
Προώθησε το μπάσκετ σε παγκόσμιο επίπεδο μέσω του προγράμματος «Μπάσκετ χωρίς Σύνορα», το οποίο περιελάμβανε κατασκηνώσεις στην Αφρική, ενώ έπαιξε στο NBA Africa Game το 2015 και παρακολούθησε το παιχνίδι το 2017. Το 2020, το Dikembe Mutombo Foundation ξεκίνησε την κατασκευή ενός δημοτικού σχολείου στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και μέσω του Mutombo Coffee, προμηθεύτηκε κόκκους από αφρικανικές φάρμες καφέ, τους οποίους απέστειλε σε γυναίκες που είχαν την ανάγκη μιας ευκαιρίας, μέσω της πρωτοβουλίας Women in Coffee Initiative.
Το 1997, μετά τον θάνατο της μητέρας του, πέρα από το νοσοκομείο, ο Mutombo ίδρυσε και το δικό του φιλανθρωπικό ίδρυμα στην πατρίδα του. Ήταν παγκόσμιος Ambassador των Special Olympics και του NBA στην Αφρική και τιμήθηκε από δεκάδες οργανισμούς για το ανθρωπιστικό του έργο. Το νοσοκομείο στην Κινσάσα διαθέτει περισσότερες από 300 κλίνες και έχει στηρίξει περισσότερους από ένα εκατομμύριο πολίτες στα δύσκολα χρόνια που έζησε το Κονγκό, ενώ από το 2011 το ίδρυμα διαθέτει και σπουδαίο ερευνητικό κέντρο. Στην μνήμη του πατέρα του, ο Mutombo ίδρυσε ένα μοντέρνο δημοτικό σχολείο, καθώς και ένα επιστημονικό ινστιτούτο έξω από την πόλη Μπούτζι – Μάγι.
Το 2011, μετά το πέρας της καριέρας του, ο Dikembe Mutombo ηγήθηκε της προσπάθειας για την ανάπτυξη του μπάσκετ στο Νότιο Σουδάν, καθώς βρέθηκε στη χώρα και επέβλεψε το έργο του SportsUnited. Το 2020 κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ίδρυσε την πλατφόρμα Ask the Doctor, δίνοντας πρόσβαση στην ιατρική γνωμάτευση σε εκατομμύρια κόσμου.
Την αμέσως επόμενη χρονιά έφτιαξε μια γιγαντιαία επιχείρηση καφέ στην πατρίδα του και έδωσε δουλειά σε χιλιάδες γυναίκες. Το όραμά του ήταν μια κοινωνία με ίσες ευκαιρίες για άντρες και γυναίκες.
Το τέλος του Dikembe Mutombo
Στα τέλη του 2022 έγινε γνωστό ότι ο αγαθός αυτός γίγαντας έπασχε από επιθετικό καρκίνο στον εγκέφαλό του. Όσο κι αν προσπάθησε, δεν κατάφερε να αποφύγει το μοιραίο και στις 30 Σεπτεμβρίου του 2024 πέθανε στο νοσοκομείο της Ατλάντα. Ο Dikembe Mutombo υπήρξε πρότυπο για εκατομμύρια παιδιά εκεί έξω και μίλησε ανοιχτά και με πράξεις κατά της αδικίας στην αφρικανική ήπειρο.
Ο γιος του Ryan Mutombo τον αποχαιρέτησε με μερικά γλυκά λόγια στο Instagram: «Ο μπαμπάς μου είναι ο ήρωάς μου επειδή απλά νοιαζόταν. Παραμένει η πιο αγνή καρδιά που έχω γνωρίσει ποτέ. Κατά καιρούς, σκεφτόμουν τον πατέρα μου ως υπεράνθρωπο. Το παιδί μέσα μου αναστενάζει όταν ακούει ότι αυτό δεν ίσχυε ποτέ στην πραγματικότητα. Ο μπαμπάς μου ήταν ένας συνηθισμένος άνθρωπος που δεν θα σταματούσε σε τίποτα για να τιμήσει τον κόσμο, τους ανθρώπους του και τον δημιουργό του. Αγαπούσε τους άλλους με κάθε ικμάδα της ύπαρξής του. Αυτό τον έκανε τόσο προσιτό. Αυτό τον έκανε αληθινό».
Από την πλευρά του, ο Adam Silver εκπροσώπησε το επίσημο NBA. «Ο Dikembe Mutombo ήταν απλά μεγαλύτερος από την ζωή. Στο γήπεδο ήταν ένας από τους καλύτερους μπλοκέρ και αμυντικούς στην ιστορία του NBA. Έξω από το γήπεδο, έδωσε όλη την καρδιά και την ψυχή του βοηθώντας άλλους».
Φυσικά το δικό τους «αντίο» έδωσαν δεκάδες αθλητές και παράγοντες, με τον Νιγηριανό διοικητικό ηγέτη των Τορόντο Ράπτορς, Masai Ujiri, να ξεσπά. «Μας έκανε αυτό που είμαστε σήμερα. Αυτός ο τύπος είναι ένας γίγαντας. Απίστευτος άνθρωπος. Ποιοι είμαστε χωρίς τον Dikembe Mutombo;» αναρωτήθηκε, μεταξύ άλλων, προσπαθώντας να συγκρατήσει τα δάκρυά του.
